در اصطلاح عام مهار یا وصله میلگرد یا بولت که در بتن سخت نصب می گردد، کاشت میلگرد یا بولت نامیده می شود و در ادبیات فنی این موضوع در گروه سیستم های مهار در بتن تعریف می گردد. در برخی موارد کاربرد کاشت میلگرد و بولت نیازی به انجام محاسبات و دیتیلینگ مناسب وجود ندارد.لذا انجام محاسبات دقیق برای کاشت میلگرد یا بولت که جزیی از سیستم سازه ای محسوب می شوند الزامی است. در این بین بررسی های مودهای شکست مهار در بتن (تحت بارهای کششی ، برشی یا ترکیب آنها) و جلوگیری از وقوع مود های شکست ترد، به ویژه در عملکرد سازه ای که در آن بحث شکل پذیری مطرح است ، بسیار حائز اهمیت می باشد.
مهار میلگرد یا میلگرد پسانصب شده یا بولت در بتن سخت در اصطلاح “کاشت میلگرد”نامیده می شوند که در داخل بتن پرداخت شده ی موجود به کمک چسبنده های موسوم به رزین کاشت ، درون سوراخ هایی که از پیش تعبیه شده قرار میگیرد بولت یا میلگرد پسانصب از جملهموارد پرکاربرد در صنعت ساخت و ساز می باشد و گستره وسیعی از اتصالات سازه ای و غیر سازه ای و همچنین تقویت و مقاوم سازی سازه ها را در بر میگیرد. حال آنکه در بسیاری موارد توجه کافی به حساسیت موضوع معطوف نشده و حاصل کار هیچ ضابطه و استاندارد خاصی را دنبال نمیکند این در حالی است که همانند هر جزء سازهای دیگر، انجام مطالعات فنی و دقیق کاشت میلگرد یا بولت الزامی میباشد. به ویژه آنکه مواردی مانند تراکم میلگردها و شرایط ابعادی و هندسی وضع موجود المان های بتن مسلح و در مجموع شرایط خاص نصب و اجرای این سیستم ها در المان های موجود، ارائه جزییات اجرایی استاندارد را منوط به وجود دانش فنی و تجریه مکفی می سازد. کاربرد این میلگردها در اجراء بازار وسیعی را پوشش می دهد و از کاربرد های آنها می توان اضافه کردن میلگرد جهت تقویت مقطع بتنی، افزایش ابعاد پی جهت افزایش باربری، اجرای کنسول در ساختمان ساخته شده و نیمه کاره، جابجایی ستون به دلیل تغییرات در نقشه معماری و سازه و غیره را نام برد.
کاشت میلگرد
سازه های بتنی به دلایلی مانند تغییر مشخصات سازه، اشتباهات اجرایی، شرایط بهره برداری، ترمیم، مقاوم سازی و طرح های توسعه می توانند نیازمند کاشت میلگرد و یا بولت در بتن فونداسیون، تیر، دال و یا دیوارها باشد. باید توجه داشت که رعایت نکات اجرایی، استفاده از مصالح مناسب و برخورداری از تجربه اجرایی مرتبط می تواند تا حدود زیادی در کیفیت و موفقیت عملیات مورد نظر تاثیر گذار باشد. یکی از تحولات مثبت و تاثیر گذار در اجرای سازه های بتنی امکان کاشت میلگرد یا پولت در بتن می باشد. امروزه انواع مختلفی از چسب های کاشت میلگرد در بتن توسط شرکت های تولید کننده گوناگون ارائه می شود. این چسب ها دارای ترکیبات شیمیایی و مشخصات مقاومتی مختلفی می باشند. چسب های کاشت میلگرد از نظر بسته بندی دارای دو نوع می باشد.
- چسب های کاشت میلگرد با بسته بندی تزریق به روش گان
- چسب های کاشت میلگرد یا بسته بندی حجمی و کیلوگرمی
مراحل کاشت میلگرد
عملیات کاشت میلگرد یا پولت در بتن مسلح به ترتیب شامل مراحل زیر می باشد :
- سوراخ کاری بتن به وسیله دستگاه کر گیری یا گرد بر بتن به عمق و قطر مناسب و لازم
- شستشو و تمیز کاری داخل سوراخ به وسیله دستگاه دمنده و مکنده
- تزریق و اعمال چسب به وسیله گان یا به صورت شره ای با توجه به نوع بسته بندی نصب میلگرد می باشد
عمده میلگرد های کاشت شده به این روش بسته به نوع چسب، پس از گذشت ۴۸ ساعت از زمان اجرا قابل بهره برداری می باشند. از جمله نکات حائز اهمیت در عملیات کاشت میلگرد در بتن تمیز کاری مناسب سوراخ ایجاد شده می باشد. عملیات کاشت میلگرد اجرایی از طریق آزمایش کشش میلگرد کاشت شده قابلیت کنترل کیفی را دارد. نتیجه مثبت در این آزمایش، بریدگی میلگرد می باشد. لازم به ذکر است قلوه شدن میلگرد و یا خارج شدن آن در حین آزمایش گزینه های دیگر ممکن می باشند که بروز این نتایج، نشان از مشکلات اجرایی و با محاسباتی در عملیات کاشت میلگرد در بتن دارد. امروز یکی معتبر ترین شرکت های تولید کننده چسب کاشت میلگرد یا بولت در جهان شرکت هیلتی می باشد. از خصوصیات ویژه این چسب ها اجرای راحت و خصوصیات فنی بالای آن ها می باشد. چسب های کاشت میلگرد هیلتی دارای مقاومت کششی در خور توجهی می باشند که در جدول زیر ذکر گردیده است.
روش انجام کنترل کیفیت عملیات کاشت میلگرد در بتن
بهترین روش برای تست کیفیت کاشت میلگرد انجام آزمایش مقاومت کششی آرماتور در بتن (گیرداری آرماتور در بتن) می باشد. این آزمایش با عنوان Pull off شناخته می شود. عملکرد میلگرد در هنگام کشش بیانگر صحت اجرا می باشد. نتیجه این تست می تواند منجر به جاری شدن، بیرون آمدن میلگرد و یا قلوه کن شدن بتن گردد. بدیهی است بهترین نتیجه گزینه نخست یعنی جاری شدن میلگرد می باشد.
بررسی مود های شکست مهار در بتن
روند محاسبات سیستم های مهار در بتن ، بررسی مودهای شکست می باشد. بدین منظور مقاومت نظیر مودهای شکست در بارهای کششی، برشی یا ترکیب این دو با در نظر گرفتن فواصل مهارها از یکدیگر و از لبه و همچنین عمق کاشت تعیین می گردد. لذا در این مسیر بررسی عملکرد تک مهار و در صورت وجود مهارهای نزدیک به یکدیگر عملکرد گروه مهار در دستور کار قرار می گیرد. مسلما مودهای شکست مربوط به بتن ترد محسوب شده و در مواردی که موضوع شکل پذیری سازه مطرح است، طراحی به گونه ای انجام می شود که گسیختگی فولاد تک مهار یا گروه مهار حاکم گردد. به عنوان مثال با توجه به فواصل کم مهار میلگرد های یک ستون بتنی در فونداسیون موجود، بررسی گروه مهار تحت بارهای کششی خمشی، برشی و کششی در دستور کار قرار گرفته و شرایطی احراز می گردد که حد نهایی عملکرد اتصال، گسیختگی میلگردها باشند.
مود های شکست کششی مهار در بتن (کاشت شیمیایی میلگرد یا بولت)
الف – گسیختگی فولاد: این مود شکست به مشخصات مقاومت مصالح و مقاومت نهایی گسیختگی فولاد مرتبط است. این مود شکست شکل پذیر بوده و معمولا مطلوب تلقی می گردد.
ب- شکست Break out: شکست ناشی از قلوه کن شدن تک مهار یا گروه مهار به همراه مخروط بتن، Break out نامیده می شود.
برابر ضوابط ACI 318 – Appendix D زاویه مخروط بتن در شکست Break out در حدود ۳۵ درجه می باشد.
ج- ترکیب شکست Pry out و Break out: با توجه به وجود چسبندگی ممتد بین مهار شیمیایی و بتن در امتداد عمق کاشت، مود شکست ترکیبی از اهمیت ویژه برخوردار است.
د- شکست Splitting: شکست ناشی از نیروهای کششی ایجاد شده در بتن احاطه کننده مهار، شکست Splitting نامیده می شود. فاصله تک مهار یا گروه مهار از لبه بتن اصلی ترین پارامتر تعیین کننده این مود شکست می باشد.
مودهای شکست برشی مهار در بتن (کاشت شیمیایی میلگرد یا بولت)
شکست میلگرد ها یا بولت های کاشته شده در بتن (با استفاده از اپوکسی)، تحت بارهای برشی در یکی از مودهای زیر اتفاق می افتد.
الف – گسیختگی فولاد: این مود شکست به مشخصات مقاومت مصالح و مقاومت برشی نهایی فولاد مرتبط است. این مود شکست شکل پذیر بوده و معمولا مطلوب تلقی می گردد
ب- شکست Break out: شکست ترد بوده و جهت لحاظ ضوابط شکل پذیری سازه، حاکم شدن این مود شکست مناسب ارزیابی نمی گردد.
ج شکست Pry out: به طور کلی شکست Pry out در مهارهای کوتاه و سخت رخ می دهد. مقاومت py out مهار های برشی با مقاومت کششی Break out بتن نسبت مستقیم دارد.
نتیجه گیری از نتایج آزمایش pull off مهار کششی:
در صورت بیرون کشیده شدن میلگرد یا بولت از سوراخ، یکی از دلایل زیر حاکم خواهد بود عمق کاشت کم در نظر گرفته شده است؛ ایوکسی مصرفی از کیفیت لازم برخوردار نیست.در صورت شکست مهار به همراه مخروط بتن مود شکست Break out یا مود ترکیبی Break out و Pull out حاکم شده و این بدان معناست که مقاومت کششی مهار کمتر از مقاومت گسیختگی فولاد است. در صورت نیاز (به ویژه در صورت مطرح بودن بحث شکل پذیری) باید عمق کاشت افزایش پاید.در صورت وجود مهارها در فواصل نزدیک، بررسی گروه مهار از اهمیت ویژه برخوردار است و صرفا اتکا به نتایج آزمایش تک مهار مبنی بر کفایت سیستم مهار در بتن غیر قابل قبول می باشد. در صورت گسیختگی میلگرد یا بولت عمق کاشت برای تک مهار (نه برای گروه مهار) مناسب انتخاب شود.در صورت وجود مهارها در فواصل نزدیک،بررسی گروه مهار از اهمیت ویژه ای برخوردار است و صرفا اتکا به نتایج آزمایش تک مهار مبنی بر کفایت سیستم مهار در بتن غیر قابل قبول می باشد.