ایران کشوری است لرزه خیز که بر روی کمربند لرزه ای آلپ – هیمالیا قرار گرفته است. کشور ما همواره در طول تاریخ، شاهد زلزله هایی نیرومند بوده و همواره خسارت های جانی و مالی زیادی را این پدیده طبیعی متحمل شده است. تجربه زلزله های گذشته در ایران بیانگر این نکته است که مهم‌ترین عامل بروز خسارت های فراوان اقتصادی و تلفات انسانی آسیب پذیری بالای ساختمانها و تاسیسات زیربنایی می باشد و در این میان با توجه به حجم گسترده ساختمان های بنایی و وجود ضعف های فنی و اجرایی در آنها ، می توان عامل اصلی بروز خسارت در زلزله را آسیب پذیری بالای ساختمان های بنایی عنوان کرد. این در حالی است که تجربه همین زلزله ها نشان میدهد که ساختمان های با مصالح بنایی که حداقل های ضوابط آیین نامه ای را رعایت نموده اند، رفتار بسیار مناسبی از خود نشان داده اند. ولی متأسفانه حجم ساختمان های ساخته شدۀ مطابق استاندارد در مقابل ساختمان های غیر استاندارد زیاد نیست و ساختمان های مهم زیادی همچون مدارس، مساجد و غیره وجود دارند که ضوابط استاندارد۲۸۰۰ را برآورده نمی سازند و نیاز به بهسازی دارند. از طرفی فصل هفتم دستورالعمل بهسازی لرزه ای ساختمان های موجود ( نشریه شماره ۳۶۰ ) که به بهسازی ساختمان های مصالح بنایی پرداخته، بسیار مختصر و بر مبنای تنش مجاز بوده و همخوانی چندانی با سایر فصول این دستورالعمل که بر مبنای روش عملکردی است، FEMA ندارد. در این راستا، با کار و تلاش مستمر و بهره‌گیری از آیین نامه ها و استانداردهای مختلفی همچون و آیین نامه هند و تشکیل جلسات متعدد با حضور جمع کثیری از صاحب نظران و متخصصین این امر و ASCE تهیه و ارایه دستورالعمل بهسازی لرزه ای ساختمان های بنایی غیرمسلح استفاده از نظرات داوری اساتید فن گردید. در این دستورالعمل، پس از بیان کلیات، محدوده کاربرد و مراحل ارزیابی آسیب پذیری به ارزیابی وضعیت موجود و تعیین مشخصات مصالح پرداخته شده است. سپس روش ارزیابی کیفی آسیب پذیری شامل روش های سریع و تفصیلی بیان شده است. در ادامه، روش ارزیابی کمی آسیب پذیری شامل روش های تحلیل، تعیین سختی و مقاومت اجزاء و معیارهای پذیرش آمده و در نهایت، برخی راهکارهای بهسازی شامل بهسازی کلی و موضعی به همراه جزئیات آنها، تشریح شده است. در این دستورالعمل، سعی شده تا حد ممکن شرایط کشور مدنظر قرار گیرد. با این وجود، به علت پیچیدگی های رفتاری مصالح بنایی و عدم انجام آزمایشات کافی و متعدد در کشور، جهت شناخت رفتار مصالح بنایی متداول در ایران، جای تحقیقات و فعالیت بیشتر در این زمینه وجود دارد در نتیجه، کار حاضر خالی از ایراد نبوده و امید است با مطالعات بیشتر در این خصوص، در آینده شاهد سازگاری بیشتر آن با شرایط کشور باشیم.
از آنجا که دستورالعمل حاضر بر مبنای اصول عملکردی استوار است برای کلیه ساختمان های بنایی غیرمسلح قابل کاربرد میباشد، به ویژه استفاده از این دستورالعمل برای آن دسته از ساختمان های بنایی غیرمسلح که هدفی بالاتر از هدف بهسازی مبنا را نیاز دارند و یا بیش از سه طبقه میباشند توصیه میگردد.
ساختمان های با مصالح بنایی در ایران نسبتاً کوتاه هستند و تعداد طبقات آنها بهندرت از سه طبقه تجاوز میکند. منظور از ساختمان‌های بنایی غیرمسلح، ساختمان‌هایی است که در آنها تمام و یا قسمت عمده ای از بارهای قائم و جانبی، توسط دیوارهای با مصالح بنایی که عموماً از آجر، خشت، بلوک سیمانی و یا سنگ میباشند، تحمل میشود. کلاف های افقی و قائم در این ساختمان ها در صورت وجود، برای انسجام و یکپارچگی سیستم سازهای به کار گرفته میشوند. برای بهسازی این نوع ساختمان ها با توجه به هدف بهسازی ابتدا باید ساختمان به لحاظ آسیب پذیری مورد ارزیابی قرار گیرد و نواقص آن مشخص شود، سپس این نواقص با استفاده از شیوه های بهسازی برطرف میشوند. هدف بهسازی بر اساس بخش دستورالعمل بهسازی لرزه ای ساختمان های موجود انتخاب میشود.
این نشریه :
با عنوان دستورالعمل بهسازی لرزه ای ساختمان های بنایی غیر مسلح شامل پنج فصل است. مشخصات مصالح بنایی و ارزیابی وضعیت موجود، ارزیابی کیفی آسیب پذیری، ارزیابی کمی آسیب پذیری ، روش های بهسازی و تفسیر بند ها بخش های مختلف این نشریه را تشکیل می دهند. این نشریه به منظور مطالعات بهسازی لرزه ای ساختمان بنایی غیر مسلح تهییه و ابلاغ گردیده است.
