انسان از آغاز خلقت همواره با موضوع بلایای طبیعی مواجه بوده و تلاش نموده است تا این حوادث و سوانح طبیعت را مدیریت و کنترل نماید و زندگی خود را از این خطرات، ایمن و محتوا دارد. در میان بلایای طبیعی، زلزله از ویژگی های خاصی برخوردار بوده و در قرن گذشته با توجه به عوامل زیر اهمیت بیشتری به مدیریت بحران زلزله داده شده است.
- افزایش تعداد شهرها در نقاط مختلف که بسیاری در مناطق فعال لرزه خیز واقعند
- گسترش و توسعه شهرها به گونه ای که گسل های زیادی در داخل شهرها قرار گرفته اند
- افزایش تراکم جمعیت شهرها که باعث افزایش تعداد قربانیان زلزله گردیده است
- افزایش کمی و کیفی تاسیسات و امکانات مختلف شهری، که باعث افزایش سرمایه گذاری انسان در شهرها و گسترش خسارات مالی ناشی از زلزله شده است
پیشرفت دانش لرزه شناسی و مهندسی زلزله، که بشر را قادر به ثبت اطلاعات زلزله های گذشته و تجزیه و تحلیل هر چه دقیق تر آن ها نموده است.ایران از نظر لرزه خیزی در منطقه فعال جهان قرار دارد و به گواهی اطلاعات مستند علمی و مشاهدات قرن بیستم از خطرپذیرترین مناطق جهان در اثر زمین لرزه های پرقدرت محسوب می شود. در سال های اخیر به طور متوسط هر پنج سال یک زمین لرزه با صدمات جانی و مالی بسیار بالا در نقطه ای از کشور رخ داده است و در حال حاضر ایران در صدر کشورهایی است که وقوع زلزله در آن با تلفات جانی بالا همراه است. گرچه جلوگیری کامل از خسارات ناشی از زلزله های شدید بسیار دشوار است لیکن با افزایش سطح اطلاعات در رابطه با لرزه خیزی کشور، آموزش همگانی و ترویج فرهنگ ایمنی، شناسایی و مطالعه دقیق وضعیت آسیب پذیری مستحدثات ساختمان های تاسیسات زیربنایی و شریان های حیاتی و ایمن سازی و مقاوم سازی صحیح و اصولی آنها، می توان تا حد مطلوب تلفات و خسارات ناشی از زلزله های آتی را کاهش داد
یکی از برنامه های مهم در دست اقدام دولت برای کاهش خطرپذیری کشور در برابر زلزله که راهبری و مدیریت آن را سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور برعهده دارد برنامه ی مطالعه و اجرای مقاوم سازی ساختمان های دولتی مهم، تاسیسات زیربنایی و شریان های حیاتی کشور است و در این برنامه در قالب طرح های تملک دارایی های سرمایه ای از سال ۸۱ موضوع در دست اقدام می باشد که شامل مستحدثات زیر است :
- بیمارستان های بزرگ و مراکز امدادرسانی و آتش نشانی
- ساختمان های استراتژیک و مراکز مهم دفاعی
- مراکز آموزش عالی و مدارس
- پل های مهم شهر تهران و پل های مهم راه آهن
- تاسیسات مهم نفت و گاز و پالایشگاه های اصلی کشور
- مراکز مهم مخابراتی، اطل اع رسانی و صدا و سیما
- تاسیسات مهم تولید و توزیع برق و شبکه آبرسانی شهری
از جمله نیازها و ملزومات مهم این برنامه لزوم تدوین ضوابط، دستورالعمل ها و معیارهای فنی بهسازی لرزه ای مستحدثات موجود می باشد که این امر در سیاست های ابلاغی مقام معظم رهبری در خصوص پیشگیری و مدیریت بحران های طبیعی و نیز در سند توسعه فرابخشی کاهش خطرپذیری ناشی از زلزله مورد تاکید قرار گرفته است.
در این دستورالعمل مبانی و ضوابط ارزیابی ساختمان های موجود و یا بهسازی شده برای سطح عملکرد مورد نظر یا بهبود عملکردآنها در برابر بارهای لرزه ای ارائه شده است. اصول ارزیابی و مراحل بهسازی لرزه ای برای رسیدن به سطح عملکرد مورد نظر نیز دراین دستورالعمل ارایه شده است.
ضوابط و نحوه ی ارزیابی، تعمیر یا بازسازی ساختمان های آسیب دیده پس از رویداد زلزله، در محدوده ی کاربرد این دستورالعمل
قرار ندارد.
ساختمان های با شرایط خاص سازه ای نظیر موارد زیر، مشمول این دستورالعمل قرار نمی گیرند و لازم است به دستورالعمل های ارزیابی و بهسازی لرزه ای ویژه آنها رجوع شود.
الف- سازه های خاص مانند: سدها، پل ها، اسکله ها، سازه های دریایی و نیروگاه های هسته ای؛
ب- ساز ههای خاص تاسیسات زیربنایی و شریا ن های حیاتی؛
پ- بناهایی که با گل و یا خشت ساخته می شوند.
این نشریه با عنوان “دستورالعمل بهسازی لرزه ای ساختمان های موجود- تجدید نظر اول” شامل یازده فصل است.
مقدمات بهسازی لرزه ای، گردآوری مدارک و اطلاعات، شناخت وضع موجود، روش های تحلیل، ساختگاه و پی، سازه ها و اجزای فولادی، سازه ها و اجزای بتنی، ساختمان ها و اجزای مصالح بنایی، دیافراگم ها و میانقاب ها، بهسازی اجزای غیر سازه ای، سامانه های جداساز لرزه ای و اتلاف انرژی و بهسازی ساده بخش های مختلف این نشریه را تشکیل می دهند.این نشریه به منظور مطالعات بهسازی لرزه ای ساختمان های موجود تهیه و ابلاغ گردیده است.
